Class 12):📘:Chapter 1: হৰাপ্পা সভ্যতাহৰাপ্পা সভ্যতা Assamese medium 📚✅

📘 অধ্যায় ১: হৰাপ্পা সভ্যতাহৰাপ্পা সভ্যতা  ):

🔸 Important Short Questions & Answers:(1-50):

🔹 গুরুত্বপূর্ণ সংক্ষিপ্ত প্ৰশ্ন আৰু উত্তৰ (Short Q&A):

1. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতা কেতিয়া বিকাশ লাভ কৰে?

উত্তৰ: প্ৰায় খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ২৬০০ চনত।

2. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ প্ৰথম গাঁৱৰ নাম কি?

উত্তৰ: মৰম (Mehergarh)।

3. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ বিশেষ বৈশিষ্ট্য কি আছিল?

উত্তৰ: পৰিকল্পিত নগৰ, ইটাৰে নিৰ্মিত ঘৰ, নিকাশী ব্যৱস্থা।

4. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ পুৰাতাত্বিক অভিযান কোনে আৰম্ভ কৰিছিল?

উত্তৰ: ডে’আ (Daya Ram Sahni) ১৯২১ চনত।

5. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ বিখ্যাত স্নানাগাৰ কোথায় পোৱা গৈছে?

উত্তৰ: মোহেঞ্জোদাৰে।

6. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাত ব্যৱহাৰ হোৱা মূল উপাদান কি আছিল?

উত্তৰ: পাকা ইট।

7. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ মৌলিক অৰ্থনীতি কিছুমান কি আছিল?

উত্তৰ: কৃষি, ব্যৱসায়, মৎস্য শিকার।

8. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ লিপি কিমান পঢ়া গৈছে?

উত্তৰ: এতিয়াও পঢ়া নাযায়; ই অপঠিত লিপি।

9. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ কোনটো স্থল বিদেশৰ সৈতে ব্যৱসায় কৰিছিল বুলি ধৰা হয়?

উত্তৰ: মেছ’প’টেমিয়া (Mesopotamia)।

10. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতা কিহৰ বাবে পৰিচিত?

উত্তৰ: নগৰ পৰিকল্পনা, স্নানাগাৰ, শিল্প।

11. প্ৰশ্ন: ভাৰতত প্ৰথম ইউৰোপীয় কোন আছিল?  

   উত্তৰ: প্ৰথম ইউৰোপীয় আছিল পোৰ্তুগীজ।

12. প্ৰশ্ন: ভাস্কো-ডা-গামা কেতিয়া ভাৰতলৈ আহিছিল?  

   উত্তৰ: 1498 চনত।

13. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ পৰিকল্পিত নগৰ ব্যৱস্থাৰ প্ৰধান বৈশিষ্ট্য কি আছিল?

উত্তৰ: সজা ৰাস্তা, নিকাশী ব্যৱস্থা, এলান-সংলগ্ন ঘৰ।

14. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ কৃষ্টি কাক প্ৰধান কৰি গঢ় দিয়া হৈছিল বুলি ধৰা হয়?

উত্তৰ: নগৰবাসীক কেন্দ্ৰ কৰি গঢ় দিয়া হৈছিল।

15. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ নিকাশী ব্যৱস্থা কেনেধৰণৰ আছিল?

উত্তৰ: সুসংগঠিত আৰু ছিপা-ঢাক পকা নালীৰে গঠিত।

16. প্ৰশ্ন: মোহেঞ্জোদাৰো কোনখন ৰাজ্যত অৱস্থিত?

উত্তৰ: পাকিস্তানৰ সিন্ধ প্ৰদেশত।

17. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ সেউজীয়া ব্যৱসায়ৰ প্ৰমাণ ক’ত পোৱা গৈছে?

উত্তৰ: মেছ’প’টেমিয়াৰ নিদৰ্শনত।

18. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ লিপিৰ বৈশিষ্ট্য কি আছিল?

উত্তৰ: চিহ্ন-আধাৰিত, অপঠিত, চুটি আকাৰৰ লিপি।

19. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ মূল খনন স্থান কেইটামান উল্লেখ কৰা।

উত্তৰ: হৰপ্পা, মোহেঞ্জোদাৰো, চানহুদাৰো, কালীবঙান।

20. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাত সকলো ঘৰ একেটা দিশত কিয় মুখ কৰি নাছিল?

উত্তৰ: পৰিস্থিতি আৰু বায়ু পৰিবাহ অনু

সৰি গৃহ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল।

21. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ লোকসকল কিহত বিশ্বাস কৰিছিল?

উত্তৰ: প্রকৃতি পূজা আৰু জননীৰ উপাসনাত।

22. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ বিখ্যাত খেলনা কি আছিল?

উত্তৰ: চকাৰ গাড়ী, পশু আকৃতিৰ খেলনা।

23. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ কোন নিদৰ্শনটো ধাতুৰ ব্যৱহাৰৰ প্ৰমাণ দিয়ে?

উত্তৰ: কাষ্ঠৰ পৰা নিৰ্মিত নিগনা আৰু তামাৰ প্ৰতিমা।

24. প্ৰশ্ন: মোহেঞ্জোদাৰোৰ “Great Bath” ৰ উদ্দেশ্য কি আছিল?

উত্তৰ: ধৰ্মীয় বা সামাজিক স্নানৰ কাৰণে ব্যৱহৃত হৈছিল বুলি ধৰা হয়।

25. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাত কৃষিৰ মুখ্য ফচল কি আছিল?

উত্তৰ: গঁহু, জোঁৰ, তুলা, আৰু বাৰলী।

26. প্ৰশ্ন: কালীবঙানত পোৱা “প্ৰাচীন খেতি” ৰ প্ৰমাণ কি?

উত্তৰ: কৃষি কাৰ্যৰ বাবে আৱিষ্কৃত আঁচনি ব্যৱস্থা।

27. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ সভ্যতালৈ কেনেকৈ ধ্বংস আহিছিল বুলি ধৰা হয়?

উত্তৰ: বান, পৰিবেশ পৰিৱৰ্তন, বা আৰ্যসকলৰ আক্ৰমণ।

28. প্ৰশ্ন: মোহেঞ্জোদাৰো শব্দৰ অৰ্থ কি?

উত্তৰ: "মৃতকৰ নগৰ"।

29. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ পুৰাতাত্বিক খনন কোনে চলাইছিল?

উত্তৰ: ডে’আ ৰাম সাহনী আৰু আৰ.ডি. বেনার্জী।

30. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাত ব্যৱসায়ৰ প্ৰধান পদ্ধতি কি আছিল?

উত্তৰ: বিনিময় ব্যৱস্থা (Barter System)।

31. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ সভ্যতাত কোন ধৰণৰ ইটাৰ ব্যৱহাৰ হৈছিল?

উত্তৰ: মেপ দিয়া পকা ইটাৰ।

32. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ ঘৰৰ গড়া কেমন আছিল?

উত্তৰ: ইটাৰে গঠিত একাধিক কোঠাৰ ঘৰ।

33. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ লিপি কিমান চিহ্নৰ পৰা গঠিত?

উত্তৰ: প্ৰায় ৩৭০ টা চিহ্ন।

34. প্ৰশ্ন: মোহেঞ্জোদাৰোৰ বিখ্যাত প্ৰতিমা কোনটো?

উত্তৰ: নৃত্যন্ত নাৰী (Dancing Girl)।

35. প্ৰশ্ন: “প্ৰশাসনিক কেন্দ্ৰ” হিচাপে পৰিগণিত হৰপ্পাৰ অংশটো কোন?

উত্তৰ: উচু অঞ্চল বা “সিটাডেল”।

36. প্ৰশ্ন: “Great Granary” ক’ত পোৱা গৈছে?

উত্তৰ: হৰপ্পাত।

37. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ সভ্যতাৰ ধাতুৰ ব্যৱহাৰৰ নিদৰ্শন ক’ত পোৱা গৈছে?

উত্তৰ: তামাৰ কুঠাৰ, সুঁই, অলংকাৰ আদি।

38. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ লোকসকলৰ পৰিধান কেমন আছিল?

উত্তৰ: সৰল বস্ত্ৰ, অলংকাৰ প্ৰচলিত।

39. প্ৰশ্ন: চানহুদাৰো ক’ত অৱস্থিত?

উত্তৰ: গুজৰাটত।

40. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ লিপি কোন দিশৰ পৰা পঢ়া হয়?

উত্তৰ: বাওঁফালৰ পৰা সোঁফাললৈ।

41. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ অর্থনীতিৰ আধাৰ কি আছিল?

উত্তৰ: কৃষি, পশুপালন আৰু ব্যৱসায়।

42. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ সভ্যতাত ব্যৱহৃত মাত্ৰা পৰিমাণক কেনেকৈ মাপ দিয়া হৈছিল?

উত্তৰ: একে আকাৰৰ সঁজুলিৰে।

43. প্ৰশ্ন: কোনটো স্থানত কাপোৰ বোৱা চাকি পোৱা গৈছে?

উত্তৰ: লোথালত।

44. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ “Seal” কিহৰ পৰা নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল?

উত্তৰ: প্ৰধানকৈ পাথৰৰ পৰা।

45. প্ৰশ্ন: Seal–ত সাধাৰণতে কি কি দেখা যায়?

উত্তৰ: পশু, লিপি, ধাৰ্মিক চিহ্ন।

46. প্ৰশ্ন: Seal–ৰ দ্বাৰা কি বুজা যায়?

উত্তৰ: ব্যৱসায়, ধৰ্মীয় বিশ্বাস, যোগাযোগ ব্যৱস্থা।

47. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ লোকসকলে কিমান ভাষা ব্যৱহাৰ কৰিছিল বুলি ধৰা হয়?

উত্তৰ: এটা বিশেষ ভাষা, যি এতিয়ালৈকে পঢ়া নাযায়।

48. প্ৰশ্ন: লোথাল কিয় বিখ্যাত?

উত্তৰ: বন্দৰ আৰু নৌ-চলাচল ব্যৱস্থাৰ বাবে।

49. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ সভ্যতাৰ লোকসকলৰ ধৰ্মীয় বিশ্বাসৰ মূল কি আছিল?

উত্তৰ: প্ৰকৃতি পূজা, জননী পূজা, পশুপতি।

50. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতা কেনেকৈ বিশ্বসভ্যতাৰ অংশ হিচাপে গণ্য হয়?

উত্তৰ: ইয়াৰ পৰিকল্পনা, উন্নত নগৰ ব্যৱস্থা, আৰু বৈজ্ঞানিক দৃষ্টিভংগী বাবে।

🔹 2 Marks – Short Questions & Answers:(1-30):

1. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতা কেতিয়া বিকাশ লাভ কৰিছিল?

উত্তৰ: প্ৰায় খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ২৬০০ চনত।

2. প্ৰশ্ন: Great Bath ক’ত পোৱা গৈছে?

উত্তৰ: মোহেঞ্জোদাৰোত।

3. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ লিপিৰ বৈশিষ্ট্য কি আছিল?

উত্তৰ: ই অপঠিত চিহ্ন-ভিত্তিক লিপি আছিল।

4. প্ৰশ্ন: সিটাডেল (Citadel) কি?

উত্তৰ: নগৰৰ উচু অঞ্চল য’ত প্ৰশাসনিক আৰু ধৰ্মীয় কাম হৈছিল।

5. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ Seal–ত কি দেখা যায়?

উত্তৰ: পশু, লিপি, ধৰ্মীয় চিহ্ন আদি দেখা যায়।

6. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ লিপি কোন দিশৰ পৰা পঢ়া হয়?

উত্তৰ: বাওঁফালৰ পৰা সোঁফাললৈ।

7. প্ৰশ্ন: মোহেঞ্জোদাৰো শব্দৰ অৰ্থ কি?

উত্তৰ: "মৃতকৰ নগৰ"।

8. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ লোকসকলৰ ধৰ্মীয় বিশ্বাস কি আছিল?

উত্তৰ: জননী পূজা, পশুপতি পূজা, প্ৰকৃতি উপাসনা।

9. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাত Seal কিহৰ পৰা নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল?

উত্তৰ: প্ৰধানকৈ পাথৰেৰে।

10. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ মূল ফচল কি আছিল?

উত্তৰ: গঁহু, জোঁৰ, বাৰলী আৰু তুলা।

11. প্ৰশ্ন: লোথাল ক’ত অৱস্থিত?

উত্তৰ: গুজৰাটত।

12. প্ৰশ্ন: Seal–ৰ সহায়ত কি ধৰণৰ তথ্য পোৱা যায়?

উত্তৰ: ধৰ্ম, পশুপালন, ব্যৱসায় আদিৰ তথ্য পোৱা যায়।

13. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ নগৰ নিৰ্মাণৰ বৈশিষ্ট্য কি আছিল?

উত্তৰ: সজা ৰাস্তা, ইটাৰে গঢ়া ঘৰ, উন্নত নিকাশী ব্যৱস্থা।

14. প্ৰশ্ন: কাষ্ঠৰ পৰা তৈয়াৰ হৰপ্পাৰ খেলনাবোৰৰ উল্লেখ কৰা।

উত্তৰ: চকাৰ গাড়ী, পশু আকৃতিৰ খেলনা।

15. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ পুৰাতাত্ত্বিক খনন কাৰ্য কোনে আৰম্ভ কৰিছিল?

উত্তৰ: ডে’আ ৰাম সাহনী।

16. প্ৰশ্ন: মোহেঞ্জোদাৰোৰ বিখ্যাত প্ৰতিমা কোনটো?

উত্তৰ: নৃত্যন্ত নাৰী (Dancing Girl)।

17. প্ৰশ্ন: চানহুদাৰো ক’ত অৱস্থিত?

উত্তৰ: গুজৰাটত।

18. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ লিপিত প্ৰায় কিমান চিহ্ন পোৱা গৈছে?

উত্তৰ: প্ৰায় ৩৭০টা চিহ্ন।

19. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ লোকসকলৰ পৰিধান কেমন আছিল?

উত্তৰ: সৰল বস্ত্ৰ, অলংকাৰ প্ৰচলিত।

20. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্য

তাৰ ধ্বংসৰ এটা সম্ভাৱ্য কাৰণ উল্লেখ কৰা।

উত্তৰ: বৰষুণ আৰু বান/পৰিবেশগত পৰিৱৰ্তন।

21. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতা কেতিয়া বিকাশ লাভ কৰিছিল?

উত্তৰ: প্ৰায় খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ২৬০০ চনত।

22. প্ৰশ্ন: Great Bath ক’ত পোৱা গৈছে?

উত্তৰ: মোহেঞ্জোদাৰোত।

23. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ লিপিৰ বৈশিষ্ট্য কি আছিল?

উত্তৰ: ই অপঠিত চিহ্ন-ভিত্তিক লিপি আছিল।

24. প্ৰশ্ন: সিটাডেল (Citadel) কি?

উত্তৰ: নগৰৰ উচু অঞ্চল য’ত প্ৰশাসনিক আৰু ধৰ্মীয় কাম হৈছিল।

25. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ Seal–ত কি দেখা যায়?

উত্তৰ: পশু, লিপি, ধৰ্মীয় চিহ্ন আদি দেখা যায়।

26. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ লিপি কোন দিশৰ পৰা পঢ়া হয়?

উত্তৰ: বাওঁফালৰ পৰা সোঁফাললৈ।

27. প্ৰশ্ন: মোহেঞ্জোদাৰো শব্দৰ অৰ্থ কি?

উত্তৰ: "মৃতকৰ নগৰ"।

28. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ লোকসকলৰ ধৰ্মীয় বিশ্বাস কি আছিল?

উত্তৰ: জননী পূজা, পশুপতি পূজা, প্ৰকৃতি উপাসনা।

29. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাত Seal কিহৰ পৰা নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল?

উত্তৰ: প্ৰধানকৈ পাথৰেৰে।

30. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ মূল ফচল কি আছি

ল?

উত্তৰ: গঁহু, জোঁৰ, বাৰলী আৰু তুলা।

🔹3 Marks – Questions & Answers (1–30):

1. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ নগৰ ব্যৱস্থাৰ বৈশিষ্ট্য উল্লেখ কৰা।

উত্তৰ:

সজা ৰাস্তা আৰু গলীৰ সংযুক্তি।

ইটাৰে নিৰ্মিত পৰিকল্পিত ঘৰ।

উন্নত নিকাশী ব্যৱস্থা।

2. প্ৰশ্ন: Great Bath ৰ বৈশিষ্ট্য লিখা।

উত্তৰ:

মোহেঞ্জোদাৰোত অৱস্থিত।

ইটাৰে গঠিত পানীৰ স্নানাগাৰ।

Drainage আৰু changing room সহ সুবিধা।

3. প্ৰশ্ন: Seal–ৰ দ্বাৰা হৰপ্পা সভ্যতাৰ সমাজৰ কি ধৰণৰ তথ্য পোৱা যায়?

উত্তৰ:

পশুপালনৰ প্ৰমাণ।

ধৰ্মীয় বিশ্বাস যেনে পশুপতি।

বাণিজ্য আৰু চিহ্নৰ ব্যৱহাৰ।

4. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ লিপিৰ বৈশিষ্ট্য কি আছিল?

উত্তৰ:

প্ৰায় ৩৭০ চিহ্নযুক্ত।

অপঠিত।

বাওঁফালৰ পৰা সোঁফাললৈ পঢ়া হয়।

5. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ ধৰ্মীয় বিশ্বাস কি আছিল?

উত্তৰ:

জননী পূজা।

পশুপতি (শিৱ সদৃশ)।

বৃক্ষ আৰু প্ৰাণীৰ উপাসনা।

6. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ ধ্বংসৰ সম্ভাৱ্য কাৰণ লিখা।

উত্তৰ:

জলবায়ু পৰিৱৰ্তন।

বান আৰু খৰাং।

আৰ্যসকলৰ আক্ৰমণ (ধাৰণা মতে)।

7. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ Seal কিহৰ পৰা নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল আৰু ইয়াৰ ব্যৱহাৰ কি আছিল?

উত্তৰ:

পাথৰেৰে নিৰ্মিত।

ব্যৱসায়িক পৰিচয়।

ধৰ্মীয় চিহ্ন সংবলিত।

8. প্ৰশ্ন: মোহেঞ্জোদাৰো আৰু হৰপ্পাৰ মাজত দুইটা মিল উল্লেখ কৰা।

উত্তৰ:

দুয়োখনতে উন্নত নগৰ পৰিকল্পনা।

Great Bath আৰু সিটাডেল আছিল।

9. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ মৌলিক অৰ্থনীতি কি আছিল?

উত্তৰ:

কৃষি (গঁহু, জোঁৰ)।

পশুপালন।

ব্যৱসায় (দেশীয় আৰু বিদেশী)।

10. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ খেলনাবোৰৰ বৈশিষ্ট্য লিখা।

উত্তৰ:

কাঠ বা মাটিৰে তৈয়াৰ।

পশু আকৃতিৰ খেলনা।

চকাৰ গাড়ী, পুতলা আদি।

---

11. প্ৰশ্ন: লোথাল কিয় জনপ্ৰিয় আছিল?

উত্তৰ:

বন্দৰ নগৰ।

নৌ-চলাচল সুবিধা।

Seal আৰু granary পোৱা গৈছে।

12. প্ৰশ্ন: Great Granary কি?

উত্তৰ:

খাদ্য মজুতৰ জায়গা।

হৰপ্পাত পোৱা গৈছে।

খাদ্য সংৰক্ষণ ব্যৱস্থা।

13. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ লোকসকলৰ বস্ত্ৰ পৰিধান কেমন আছিল?

উত্তৰ:

সৰল বস্ত্ৰ।

ধুতিজাতীয় কাপোৰ।

অলংকাৰ প্ৰচলিত আছিল।

14. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ লিপি কিয় এতিয়ালৈকে পঢ়া নাযায়?

উত্তৰ:

কোনো Rosetta Stone পোৱা হোৱা নাই।

ভাষা আৰু ব্যাকৰণ অজ্ঞাত।

সীমিত লিখিত নিদৰ্শন।

15. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতা কিয় বিশ্বসভ্যতাৰ অংশ হিচাপে গণ্য হয়?

উত্তৰ:

উন্নত নগৰ ব্যৱস্থা।

Seal, লিপি, drainage system।

বিদেশৰ সৈতে ব্যৱসায়।

16. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ Seal–ত দেখা পশুসমূহৰ নাম উল্লেখ কৰা।

উত্তৰ:

গৰু, মৃগ, হাতী, বাঘ, গঁড়।

17. প্ৰশ্ন: চানহুদাৰো ক’ত অৱস্থিত আৰু ইয়াৰ বিশেষত্ব কি?

উত্তৰ:

গুজৰাটত।

নগৰ পৰিকল্পনা আৰু ধাতু নিদৰ্শন।

18. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাত ব্যৱহৃত Seal–ৰ বৈশিষ্ট্য কি আছিল?

উত্তৰ:

বর্গাকৃতি।

পশু চিহ্ন আৰু লিপিসংবলিত।

ব্যৱসায়িক আৰু ধৰ্মীয় উদ্দেশ্য।

19. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ মানুহসকলৰ ধৰ্মীয় বিশ্বাস কিদৰে Seal–ত প্ৰকাশ পাইছে?

উত্তৰ:

পশুপতি Seal।

জননী মূৰ্তি।

বৃক্ষ আৰু জন্তু চিহ্ন।

20. প্ৰশ্ন: মোহেঞ্জোদাৰোত পোৱা “Naked Dancing Girl” প্ৰতিমাৰ বৈশিষ্ট্য লিখা।

উত্তৰ:

তামাৰ প্ৰতিমা।

নৃত্য ভংগী।

সৰু, সুগঠিত মূৰ্তি।

---

21. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ Drainage ব্যৱস্থাৰ বৈশিষ্ট্য লিখা।

উত্তৰ:

ছিপা-ঢাক থকা নালা।

প্ৰত্যেক ঘৰৰ পৰা নিকাশী সংযোগ।

পানী নিষ্কাশনৰ নিৰ্দিষ্ট পদ্ধতি।

22. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ ৰাজনৈতিক ব্যৱস্থাৰ ওপৰত কি ধাৰণা কৰা যায়?

উত্তৰ:

কেন্দ্ৰভূত শাসন ব্যৱস্থা।

নিয়ম-নীতিৰ প্ৰমাণ নাই।

ধৰ্মীয় আৰু ৰাজনৈতিক একত্ৰিত নেতৃত্ব।

23. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাত পানীৰ ব্যৱস্থা কেনেকুৱা আছিল?

উত্তৰ:

কুঁৱা আৰু জলাশয়।

স্নানাগাৰ।

নিকাশী ব্যৱস্থা উন্নত।

24. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ জীৱন-পদ্ধতি কিদৰে আছিল?

উত্তৰ:

শহুৰীয়া আৰু উন্নত।

পৰিকল্পিত জীৱন।

ধৰ্মীয়তা, শিল্প, ব্যৱসায়ৰ বিকাশ।

25. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ মানুহসকলৰ অলংকাৰ ব্যৱহাৰৰ নিদৰ্শন লিখা।

উত্তৰ:

মণি-মুক্তা, সুঁতি, তামাৰ গহণা।

চেইন, কংকণ, কাণৰ দুল।

26. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ মহিলাসকলৰ অৱস্থাৰ ওপৰত লিখা।

উত্তৰ:

অলংকাৰ পৰিধান।

জননী পূজাৰ প্ৰমাণ।

সমাজত মান্যতা।

27. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ ঘৰবোৰ কেনেকুৱা আছিল?

উত্তৰ:

ইটাৰে নিৰ্মিত।

বহু কোঠা।

বাহিৰৰ ফালে বেছি খিলান নাছিল।

28. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ ব্যৱসায় পদ্ধতি কেনেকুৱা আছিল?

উত্তৰ:

বিনিময় পদ্ধতি।

স্থল আৰু জলপথে বাণিজ্য।

বিদেশৰ সৈ

তে ব্যৱসায় (Mesopotamia)।

29. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ কৃষি কাৰ্যৰ বৈশিষ্ট্য কি আছিল?

উত্তৰ:

সেচ ব্যৱস্থা।

ন-কৃষি ফচল।

লোথালত আখ চাকি পোৱা গৈছে।

30. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতা কেনেকৈ ভাৰতৰ ইতিহাসত বিশেষ স্থান লাভ কৰিছে?

উত্তৰ:

ভাৰতৰ প্ৰথম লিখিত সভ্যতা।

নগৰ পৰিকল্পনাৰ আধুনিক ৰূপ।

সামাজিক, ধৰ্মীয়, অৰ্থনৈতিক বিকাশ।

4 Marks – Questions & Answers (1–20):

---

1. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ নগৰ পৰিকল্পনাৰ বৈশিষ্ট্য বর্ণনা কৰা।

উত্তৰ:

পথ-ঘাট সোজা আৰু একে দূৰত্বত।

সিটাডেল বা উচু অঞ্চল।

ইটাৰে নিৰ্মিত ঘৰ আৰু অট্টালিকা।

Drainage system উন্নত।

---

2. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ ধৰ্মীয় বিশ্বাসসমূহ উল্লেখ কৰা।

উত্তৰ:

জননী পূজাৰ নিদৰ্শন পোৱা যায়।

পশুপতি (শিৱ সদৃশ) Seal পোৱা গৈছে।

বৃক্ষ পূজা, প্ৰাকৃতিক উপাসনা।

Seal–ত ধৰ্মীয় চিহ্ন।

---

3. প্ৰশ্ন: Great Bath–ৰ বৈশিষ্ট্য আৰু তাৎপর্য বর্ণনা কৰা।

উত্তৰ:

মোহেঞ্জোদাৰোত অৱস্থিত।

ইটাৰে নিৰ্মিত বিশাল স্নানাগাৰ।

changing room, drain system সহ।

ধৰ্মীয় বা সামাজিক অনুষ্ঠানত ব্যৱহাৰ হৈছিল বুলি ধৰা হয়।

---

4. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ Seal–ৰ উপাদান, বৈশিষ্ট্য আৰু তাৎপর্য লিখা।

উত্তৰ:

পাথৰেৰে তৈয়াৰ।

পশু, লিপি, ধৰ্মীয় চিহ্ন যুক্ত।

ব্যৱসায়িক পৰিচয় আৰু ধৰ্মীয় বিশ্বাস প্ৰদৰ্শন কৰে।

বিদেশী ব্যৱসায়ৰ প্ৰমাণ।

---

5. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ লোকসকলৰ পৰিধান আৰু অলংকাৰসমূহৰ উল্লেখ কৰা।

উত্তৰ:

ধুতিজাতীয় সৰল বস্ত্ৰ।

মহিলা-পুরুষে অলংকাৰ পৰিধান কৰিছিল।

মণি, সুঁতি, তামাৰ গহণা।

কণ্ঠী, বালা, দুল আদি।

---

6. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ অৰ্থনৈতিক ভিত্তি আলোচনা কৰা।

উত্তৰ:

কৃষি (গঁহু, জোঁৰ, তুলা)।

পশুপালন।

দেশীয় আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ব্যৱসায়।

বিনিময় পদ্ধতি।

---

7. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ ধ্বংসৰ সম্ভাৱ্য কাৰণসমূহ উল্লেখ কৰা।

উত্তৰ:

জলবায়ু পৰিৱৰ্তন (খৰাং বা বান)।

বন্যা আৰু নদীৰ দিশ পৰিবর্তন।

আৰ্যসকলৰ আক্ৰমণ (কিছুমান মত)।

অভ্যন্তৰীণ সংকট বা দীৰ্ঘকালীন পতন।

---

8. প্ৰশ্ন: মোহেঞ্জোদাৰোৰ “Dancing Girl” প্ৰতিমাৰ বৰ্ণনা দিয়া।

উত্তৰ:

তামাৰ নিৰ্মিত।

সৰু, সুগঠিত দেহ, নৃত্যভংগী।

এটা হাত কোমৰত, অলংকাৰে সজ্জিত।

শিল্পৰ উৎকৰ্ষ প্ৰমাণ।

---

9. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ Drainage system কেনেকুৱা আছিল?

উত্তৰ:

ঘৰৰ পৰা সোজা drain–ৰ সংযোগ।

ঢাকনা থকা ছিপা নলা।

পরিষ্কাৰ-ব্যৱস্থা সুসংগঠিত।

পানী নিষ্কাশনৰ সৰ্বোত্তম উদাহৰণ।

---

10. প্ৰশ্ন: লোথালৰ গুৰুত্ব আলোচনা কৰা।

উত্তৰ:

গুজৰাটত অৱস্থিত।

এটা প্ৰাচীন বন্দৰ।

Dockyard আৰু Seal পোৱা যায়।

নৌচলাচল আৰু সমুদ্ৰ বাণিজ্যৰ প্ৰমাণ।

---

11. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ লিপি সম্পৰ্কে লিখা।

উত্তৰ:

প্ৰায় ৩৭০ চিহ্ন।

অপঠিত, শব্দৰ অৰ্থ অজ্ঞাত।

বাওঁফালৰ পৰা সোঁফাললৈ পঢ়া হয়।

সাধাৰণতে Seal–ত পোৱা যায়।

---

12. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ খেলনাবোৰৰ বৈশিষ্ট্য লিখা।

উত্তৰ:

মাটিৰে বা কাঠেৰে তৈয়াৰ।

চকাৰ গাড়ী, পশু আকৃতি।

শিশুৰ মনোৰঞ্জনৰ প্ৰমাণ।

সমাজৰ সৃষ্টিশীলতা প্ৰকাশ পায়।

---

13. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ ঘৰসমূহ কেনেকুৱা আছিল?

উত্তৰ:

ইটাৰে গঠিত।

বহুখনি কোঠা থকা।

বাহিৰৰ ফালে সৰল দেৱাল।

পানী নিষ্কাশনৰ ব্যৱস্থা আছিল।

---

14. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ শিল্পকলা কেনেকুৱা আছিল?

উত্তৰ:

মূৰ্তি, অলংকাৰ, Seal–ত উৎকৰ্ষ।

মাটিৰ হাঁহি, খেলনা, পাথৰৰ মূৰ্তি।

নৃত্যন্ত নাৰী – শিল্পৰ উৎকৃষ্ট নিদৰ্শন।

গহণাত সৃজনশীলতা দেখা যায়।

---

15. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ শিশুসকলৰ জীৱন কিদৰে আছিল বুলি তুমি ভাবা?

উত্তৰ:

খেলনাবোৰৰ নিদৰ্শন পোৱা যায়।

পুতলা, গাড়ী, পশু আকৃতি।

শিশুকেন্দ্ৰিক সামগ্ৰীৰ উপস্থিতি।

সমাজৰ উন্নত মনোবৃত্তি প্ৰকাশ পায়।

---

16. প্ৰশ্ন: Seal–ৰ সহায়ত হৰপ্পাৰ বাণিজ্য সম্পৰ্কে কি জানো?

উত্তৰ:

Seal–ত পশু, নাম, চিহ্ন থাকে।

ব্যৱসায়িক পৰিচয়।

বিদেশী বাণিজ্যৰ প্ৰমাণ (Mesopotamia)।

মালৰ পৰিচয় আৰু পৰিবহন সহজ।

---

17. প্ৰশ্ন: Great Granary–ৰ বিৱৰণ দিয়া।

উত্তৰ:

বৃহৎ খাদ্য মজুত ঘৰ।

হৰপ্পাত অৱস্থিত।

সজাকৈ খাদ্য সংৰক্ষণৰ ব্যৱস্থা।

গঁহু, জোঁৰ আদি সংৰক্ষণ কৰা হৈছিল।

---

18. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতা কিয় ভাৰতৰ প্ৰাচীন সভ্যতা হিচাপে গণ্য হয়?

উত্তৰ:

খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ২৬০০ চনৰ সভ্যতা।

প্ৰথম লিখিত আৰু নগৰ সভ্যতা।

Drainage, Seal, শিল্পত উৎকৃষ্টতা।

ইতিহাসৰ প্ৰাথমিক ভিত্তি।

---

19. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ লোকসকলৰ ধৰ্মীয় চিন্তা Seal–ত কেনেকৈ প্ৰকাশ পাইছে?

উত্তৰ:

পশুপ

তি Seal (শিৱ সদৃশ)।

জননী Seal।

পশু, বৃক্ষ, ধৰ্মীয় চিহ্নযুক্ত Seal।

ধৰ্মীয় আস্থা আৰু উপাসনাৰ প্ৰমাণ।

---

20. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ বৈশিষ্ট্যৰ আধাৰত ইয়াক আধুনিক সভ্যতাৰ পূৰ্বসূৰ্য্য কিয় বুলিব পাৰি?

উত্তৰ:

পৰিকল্পিত নগৰ।

Drainage, Seal, লিপি।

ধৰ্ম, সমাজ, বাণিজ্যৰ বিকাশ।

আধুনিক সমাজৰ মৌলিক গঠন পদ্ধতি।

২১. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ নগৰ পৰিকল্পনাৰ বৈশিষ্ট্য বৰ্ণনা কৰা।

উত্তৰ:

হৰপ্পা সভ্যতাৰ নগৰসমূহ সুশৃঙ্খল আৰু পৰিকল্পিত আছিল। নগৰ দুটা ভাগত বিভক্ত—সিটাডেল আৰু তলৰ অঞ্চল।

পথ-ঘাট সোজা আৰু একে দূৰত্বত আছিল।

ঘৰবোৰ ইটাৰে নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল।

Drainage system উন্নত আছিল।

প্ৰত্যেক ঘৰ Drain–ৰ সৈতে সংযুক্ত আছিল।

---

২২. প্ৰশ্ন: Great Bath ৰ গঠন আৰু তাৎপর্য লিখা।

উত্তৰ:

Great Bath মোহেঞ্জোদাৰোত পোৱা গৈছে। ই হৰপ্পাৰ আধ্যাত্মিক আৰু সামাজিক জীৱনৰ অন্যতম নিদৰ্শন।

ইটাৰে গঢ়া স্নানাগাৰ।

চাৰিওফালে changing room আছিল।

উন্নত পানী নিষ্কাশন ব্যৱস্থা।

ধৰ্মীয় অনুষ্ঠানৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল বুলি অনুমান।

---

২৩. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ Seal–সমূহৰ উপাদান আৰু ব্যৱহাৰ আলোচনা কৰা।

উত্তৰ:

Seal–সমূহ সাধাৰণতে চাৰিকোণাকৃতি আৰু পাথৰেৰে নিৰ্মিত।

ইয়াত পশু, লিপি, ধৰ্মীয় চিহ্ন থাকে।

Seal ব্যৱসায়িক চিনাকি হিচাপে ব্যৱহাৰ হৈছিল।

বিদেশী বাণিজ্যৰ প্ৰমাণ (Mesopotamia)।

Seal–ত থকা চিহ্নে সমাজ আৰু ধৰ্মৰ তথ্য দিয়ে।

---

২৪. প্ৰশ্ন: হৰপ্পাৰ ধৰ্মীয় বিশ্বাসসমূহ Seal–ৰ সহায়ত কেনেকৈ জনা যায়?

উত্তৰ:

Seal–ত পশুপতি, গছ, জন্তু দেখা যায়।

পশুপতি Seal–ত এটা পুৰুষ বহি আছে, পশুৰে ঘেৰি ধৰা।

জননী Seal–ত মাতৃ-উপাসনাৰ চিহ্ন পোৱা যায়।

গছ Seal–ত বৃক্ষ পূজাৰ প্ৰতিফলন।

এই Seal–সমূহে হৰপ্পাৰ ধৰ্মীয় সংস্কৃতি প্ৰদৰ্শন কৰে।

---

২৫. প্ৰশ্ন: মোহেঞ্জোদাৰোত পোৱা “Dancing Girl” প্ৰতিমাৰ বিৱৰণ দিয়া।

উত্তৰ:

তামাৰে নিৰ্মিত, মোহেঞ্জোদাৰোত পোৱা।

মূৰ্তিটো সৰু, প্ৰায় ১০.৮ সে.মি. দীঘল।

এক নাৰী নৃত্য ভংগীত দণ্ডায়মান।

মূৰ্তিটো অলংকাৰযুক্ত, শৈল্পিক দক্ষতাৰ নিদৰ্শন।

---

২৬. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ Drainage system–ৰ বৈশিষ্ট্য লিখা।

উত্তৰ:

Drain–বোৰ ইটাৰে গঠিত আৰু ঢাকনা থকা।

Drain–বিলাক পৃথক আৰু সু-সংগঠিত।

Drain–বিলাক ঘৰৰ পৰা মূখ্য drain–লৈ সংযুক্ত।

সঁচাকৈয়ে উন্নত নগৰ পৰিকল্পনাৰ নিদৰ্শন।

---

২৭. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ অৰ্থনৈতিক ভিত্তি কি আছিল?

উত্তৰ:

মূল অৰ্থনীতি কৃষি—গঁহু, জোঁৰ, তুলা।

পশুপালন—গৰু, ছাগলী, হাঁহ, মূৰ।

আন্তঃনগৰ বাণিজ্য, বিদেশৰ সৈতে বাণিজ্য (Mesopotamia)।

বিনিময় পদ্ধতিৰ প্ৰয়োগ।

---

২৮. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ পতনৰ সম্ভাৱ্য কাৰণ আলোচনা কৰা।

উত্তৰ:

বান আৰু নদীৰ গতিৰ পৰিবৰ্তন।

খৰাং আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তন।

আৰ্যসকলৰ আক্ৰমণ (কিছুমান মত)।

ব্যৱসায় আৰু প্রশাসনিক পতন।

---

২৯. প্ৰশ্ন: হৰপ্পা সভ্যতাৰ শিল্পকলাৰ উল্লেখযোগ্য নিদৰ্শনসমূহ লিখা।

উত্তৰ:

নৃত্যন্ত নাৰীৰ মূৰ্তি (Dancing Girl)।

পশুপতি Seal, পশুৰ মূৰ্তি।

অলংকাৰ—কংকণ, দুল, কণ্ঠী।

খেলনাবোৰ—গাড়ী, পশু আকৃতি।

---

৩০. প্ৰশ্ন: Seal আৰু লিপিৰ সহায়ত হৰপ্পা সভ্যতাৰ সমাজৰ ওপৰত কি ধাৰণা কৰা যায়?

উত্তৰ:

Seal–ত দেখা যায় পশুপালন, ধৰ্মীয় চিহ্ন, লিপি।

লিপি 

অপঠিত, কিন্তু সমাজ শিক্ষিত আছিল বুলি ধাৰণা।

Seal–ত বাণিজ্যিক চিহ্ন থাকি ব্যবসায়িক সমাজৰ প্ৰমাণ।

পশুপতি আৰু জননী Seal–ত ধৰ্মীয় আস্থা স্পষ্ট ।

🔶 সৰ্বাধিক গুৰুত্বপূর্ণ ১০টা টিকা (Explanation / Notes)

---

১. হৰপ্পা সভ্যতা ক'ত আৰু কেতিয়া বিকাশ লাভ কৰিছিল?

টিকা:

হৰপ্পা সভ্যতা সিন্ধু নদীৰ উপত্যকাত বিকাশ লাভ কৰিছিল, বিশেষকৈ ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ কিছু অঞ্চলত। ইয়াৰ আৰম্ভণি প্ৰায় খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ২৬০০ চনত হৈছিল। ই বিশ্বৰ আটাইতকৈ পুৰণি নগৰ সভ্যতাসমূহৰ অন্যতম।

---

২. নগৰ পৰিকল্পনাৰ বৈশিষ্ট্য

টিকা:

হৰপ্পা সভ্যতাৰ নগৰসমূহ সু-পরিকল্পিত আছিল। সোজা ৰাস্তা, ইটাৰে নিৰ্মিত ঘৰ, Drainage system, আৰু উচু অঞ্চল (Citadel)ৰ উপস্থিতি ই সভ্যতাৰ উন্নত নগৰ জীৱনৰ প্ৰমাণ।

---

৩. Great Bath ৰ তাৎপর্য

টিকা:

Great Bath মোহেঞ্জোদাৰোত পোৱা যায়। ই এখন স্নানাগাৰ আছিল যাৰ ব্যৱহাৰ ধৰ্মীয় বা সামাজিক উদ্দেশ্যত কৰা হৈছিল বুলি ধাৰণা। ইয়াত উন্নত নিষ্কাশন আৰু changing room ব্যৱস্থা আছিল।

---

৪. Seal–ৰ বৈশিষ্ট্য আৰু ব্যৱহাৰ

টিকা:

Seal–বোৰ সাধাৰণতে পাথৰেৰে তৈয়াৰ হৈছিল আৰু ইয়াত পশু, চিহ্ন, আৰু লিপি দেখা যায়। এই Seal–বোৰ ব্যৱসায়িক উদ্দেশ্যৰ লগতে ধৰ্মীয় বিশ্বাসৰো প্ৰতিনিধিত্ব কৰে।

---

৫. হৰপ্পা সভ্যতাৰ লিপি

টিকা:

হৰপ্পাৰ লিপি এতিয়ালৈকে অপঠিত। এই লিপি চিহ্ন-ভিত্তিক আৰু সাধাৰণতে বাওঁফালৰ পৰা সোঁফাললৈ পঢ়া হয়। প্ৰায় ৩৭০ ধৰণৰ চিহ্ন ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল।

---

৬. ধৰ্মীয় বিশ্বাস আৰু উপাসনা পদ্ধতি

টিকা:

হৰপ্পাৰ লোকসকলে জননী পূজা, পশুপতি (শিৱ সদৃশ), বৃক্ষ আৰু জন্তুৰ উপাসনা কৰিছিল। Seal–ত এইসকল বিশ্বাসৰ প্ৰতিফলন দেখা যায়।

---

৭. অলংকাৰ আৰু পৰিধান

টিকা:

হৰপ্পাৰ মানুহে ধুতিজাতীয় কাপোৰ পিন্ধিছিল। মহিলাসকলে কণ্ঠী, কংকণ, আৰু দুল ধৰণৰ অলংকাৰ পিন্ধিছিল। "Dancing Girl" প্ৰতিমাই এই দিশ স্পষ্ট কৰে।

---

৮. Drainage System ৰ উন্নতি

টিকা:

প্ৰত্যেক ঘৰৰ Drain মূখ্য নালিত সংযুক্ত আছিল। Drain–বোৰ ইটাৰে নিৰ্মিত আৰু ঢাকনা থকা আছিল। এই ব্যৱস্থা সেয়া সময়ৰ অন্যতম উৎকৃষ্ট Drainage System বুলি গণ্য।

---

৯. অৰ্থনীতি আৰু ব্যৱসায়

টিকা:

হৰপ্পা সভ্যতাৰ অৰ্থনীতি কৃষি, পশুপালন আৰু বাণিজ্যৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল আছিল। গঁহু, জোঁৰ, তুলা মুখ্য ফচল আছিল। বিদেশৰ সৈতে (Mesopotamia) বাণিজ্যো কৰা হৈছিল।

---

🔟 হৰপ্পা সভ্যতাৰ পতনৰ সম্ভাৱ্য কাৰণ

টিকা:

হৰপ্পা সভ্যতাৰ পতনৰ বহু মত আছে —

জলবায়ু পৰিৱৰ্তন (খৰাং, বান)

নদী

ৰ দিশৰ পৰিবৰ্তন

আৰ্যসকলৰ আক্ৰমণ (ধাৰণা মতে)

অভ্যন্তৰীণ দ্বন্দ্ব বা প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগ