Class 12): 📘 chapter 2: ঐতিহাসিক উৎস আৰু লিখিত পুথি Assamese medium 📚✅

 📘 অধ্যায় ২: ঐতিহাসিক উৎস আৰু লিখিত পুথি): 

✅ Short Questions (1–30):

1. প্ৰশ্ন: ঐতিহাসিক উৎস কাক কয়?

উত্তৰ: যিসকল বস্তু বা তথ্যই অতীতৰ বিষয়ে জ্ঞান প্ৰদান কৰে, তাক ঐতিহাসিক উৎস বুলি কয়।

---

2. প্ৰশ্ন: লিখিত উৎসৰ এখন উদাহৰণ দিয়া।

উত্তৰ: অশোকৰ শিলালিপি।

---

3. প্ৰশ্ন: মৌখিক উৎস কাক বোলে?

উত্তৰ: যিবোৰ তথ্য মুখে মুখে পৰম্পৰাগতভাৱে প্ৰৱাহিত হয়, তাক মৌখিক 

উৎস বোলে।

---

৪. প্ৰশ্ন: মৌখিক উৎস কাক বোলে?

উত্তৰ: যিসকল তথ্য মুখে মুখে পৰম্পৰাগতভাৱে প্ৰৱাহিত হয়, তাক মৌখিক উৎস বোলে।

---

৫. প্ৰশ্ন: মৌখিক সাহিত্যৰ উদাহৰণ দিয়া।

উত্তৰ: লোককথা, লোকগীত, গাথা, কাহিনী আদি।

---

৬. প্ৰশ্ন: মৌখিক উৎসৰ এটা বৈশিষ্ট্য কি?

উত্তৰ: এইবোৰ লিপিবদ্ধ নোহোৱাকৈ মৌখিকভাৱে পৰম্পৰাগতভাৱে চলি আহে।

---

৭. প্ৰশ্ন: লিখিত উৎস কাক বোলে?

উত্তৰ: যিসকল উৎস লিখিত ৰূপত পোৱা যায়, যেনে – শিলালিপি, তাম্ৰশাসন, পুথি আদি।

---

৮. প্ৰশ্ন: শিলালিপি ক’ত খোদিত কৰা হৈছিল?

উত্তৰ: পাথৰ, গুহা বা স্তম্ভত।

---

৯. প্ৰশ্ন: তাম্ৰশাসন কাক বোলে?

উত্তৰ: তামাৰ ফলাত খোদিত চৰকাৰী আদেশ বা দানপত্র।

---

১০. প্ৰশ্ন: অশোকৰ শিলালিপিত কি ধৰণৰ বিষয় থাকে?

উত্তৰ: ধম্ম, নৈতিকতা, ৰাজনীতিক আদেশ আদিৰ কথা পোৱা যায়।

---

১১. প্ৰশ্ন: ‘অর্থশাস্ত্ৰ’ কাক লৈ লিখা হৈছে?

উত্তৰ: ৰাজনীতি, অৰ্থনীতি, যুদ্ধকৌশল আৰু ৰাজশক্তিৰ ওপৰত।

---

১২. প্ৰশ্ন: ‘অর্থশাস্ত্ৰ’ গ্ৰন্থৰ লেখক কোন?

উত্তৰ: চাণক্য বা কৌটিল্য।

---

১৩. প্ৰশ্ন: ‘ইনন্দিকা’ গ্ৰন্থটোৰ লেখক কোন আছিল?

উত্তৰ: মেগাস্থিনিচ।

---

১৪. প্ৰশ্ন: ‘ইনন্দিকা’ কোন ৰজাৰ সময়ত লিখা হৈছিল?

উত্তৰ: চন্দ্ৰগুপ্ত মৌৰ্যৰ সময়ত।

---

১৫. প্ৰশ্ন: বাণভট্ট কোন আছিল?

উত্তৰ: সম্ৰাট হৰ্ষবৰ্ধনৰ ৰাজসভার কবি আৰু ‘হৰ্ষচৰিত’ ৰ লেখক।

---

১৬. প্ৰশ্ন: ‘হৰ্ষচৰিত’ কোনে লিখিছিল?

উত্তৰ: বাণভট্টে।

---

১৭. প্ৰশ্ন: ‘হৰ্ষচৰিত’ত কি বৰ্ণনা কৰা হৈছে?

উত্তৰ: সম্ৰাট হৰ্ষবৰ্ধনৰ জীৱন আৰু কাৰ্যকলাপ।

---

১৮. প্ৰশ্ন: কালহান কোন আছিল?

উত্তৰ: এজন কাশ্মীৰী ইতিহাসকাৰ, ‘ৰাজতৰংগিণী’ৰ লেখক।

---

১৯. প্ৰশ্ন: ‘ৰাজতৰংগিণী’ কিহৰ ওপৰত লিখা হৈছে?

উত্তৰ: কাশ্মীৰৰ ইতিহাস।

---

২০. প্ৰশ্ন: বেদ কি ধৰণৰ উৎস?

উত্তৰ: ধৰ্মীয় মৌলিক সাহিত্য, মৌখিক উৎস হিচাবেও গণ্য।

---

২১. প্ৰশ্ন: উপনিষদ কি ধৰণৰ গ্ৰন্থ?

উত্তৰ: ধৰ্মীয়-দাৰ্শনিক গ্ৰন্থ।

---

২২. প্ৰশ্ন: বৌদ্ধ গ্ৰন্থসমূহ কি ভাষাত লিখা হৈছিল?

উত্তৰ: পালি ভাষাত।

---

২৩. প্ৰশ্ন: জৈন গ্ৰন্থসমূহ কি ভাষাত লিখা হৈছিল?

উত্তৰ: প্ৰাকৃত ভাষাত।

---

২৪. প্ৰশ্ন: মহাভাৰত কাক লিখা বুলি বিশ্বাস কৰা হয়?

উত্তৰ: মহর্ষি বেদব্যাসক।

---

২৫. প্ৰশ্ন: ৰামায়ণৰ লেখক কোন বুলি বিশ্বাস কৰা হয়?

উত্তৰ: মহর্ষি বাল্মীকিক।

---

২৬. প্ৰশ্ন: ‘সাংঘাতিক’ শব্দৰ অৰ্থ কি?

উত্তৰ: বৌদ্ধ সংঘৰ সদস্য।

---

২৭. প্ৰশ্ন: মৌলিক উৎস আৰু মাধ্যমিক উৎসৰ মাজত পাৰ্থক্য লিখা।

উত্তৰ:

মৌলিক উৎস: মূলত তৎকালীন উৎস (যেনে শিলালিপি)।

মাধ্যমিক উৎস: মৌলিক উৎসৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি পঢ়া বা বিশ্লেষণ কৰা লিখনি।

---

২৮. প্ৰশ্ন: ‘চৰণ’ শব্দৰ অৰ্থ কি?

উত্তৰ: বেদ পাঠ কৰা শিক্ষকৰ উপাধি।

---

২৯. প্ৰশ্ন: ‘সাংঘাতিক’সকলৰ দায়িত্ব কি আছিল?

উত্তৰ: 

ধৰ্মীয় প্রচাৰ, দান সংগ্ৰহ, আৰু সমাজিক সেবাৰ কাম।

---

৩০. প্ৰশ্ন: ইতিহাস অধ্যয়নৰ মূল উদ্দেশ্য কি?

উত্তৰ: অতীতৰ বিষয়ে জ্ঞান লাভ আৰু বৰ্তমানক বুজা।

---

✅ 2 Marks Question Answers:

1. প্ৰশ্ন: মৌখিক উৎস কাক বোলে?

উত্তৰ: যিসকল তথ্য মুখে মুখে পৰম্পৰাগতভাৱে প্ৰৱাহিত হয়, যেনে – লোকগাথা, লোককথা, গীত ইত্যাদি, তাক মৌখিক উৎস বোলে।

---

2. প্ৰশ্ন: লিখিত উৎস কাক বোলে?

উত্তৰ: যিসকল উৎস লিখিত ৰূপত পোৱা যায়, যেনে – শিলালিপি, তাম্ৰশাসন, সাহিত্য, ধর্মীয় গ্ৰন্থ আদি, তাক লিখিত উৎস বোলে।

---

3. প্ৰশ্ন: শিলালিপিৰ বৈশিষ্ট্য দুটা লিখা।

উত্তৰ:

1. ই সাধাৰণতে পাথৰ, গুহা বা স্তম্ভত খোদিত হৈ থাকে।

2. এইবোৰে ৰাজকীয় আদেশ, দান, ৰাজনীতি আদি প্ৰদান কৰে।

---

4. প্ৰশ্ন: মৌখিক সাহিত্যৰ দুটা উদাহৰণ দিয়া।

উত্তৰ: লোকগাথা আৰু লোককথা।

---

5. প্ৰশ্ন: তাম্ৰশাসন কাক বোলে?

উত্তৰ: তামাৰ ফলাত খোদিত ৰাজকীয় আদেশ বা দানপত্রক তাম্ৰশাসন বোলে।

---

6. প্ৰশ্ন: অশোকৰ শিলালিপিৰ উদ্দেশ্য কি আছিল?

উত্তৰ: ধৰ্ম প্ৰচাৰ, নৈতিকতা আৰু ৰাজনৈতিক নিৰ্দেশ জনসাধাৰণলৈ পঠোৱা।

---

7. প্ৰশ্ন: মেগাস্থিনিচ কোন আছিল?

উত্তৰ: এজন গ্ৰীক ৰাজদূত আৰু ইতিহাসকাৰ, যিয়ে ভাৰতলৈ আহি ‘ইনন্দিকা’ নামৰ গ্ৰন্থ লিখিছিল।

---

8. প্ৰশ্ন: ‘ইনন্দিকা’ গ্ৰন্থটোৰ তাৎপর্য কি?

উত্তৰ: ই চন্দ্ৰগুপ্ত মৌৰ্যৰ শাসনকালৰ সমাজ, ৰাজনীতি, আৰু সংস্কৃতিৰ তথ্য দিয়ে।

---

9. প্ৰশ্ন: চাণক্য কোন আছিল?

উত্তৰ: এজন ৰাজনৈতিক উপদেষ্টা আৰু ‘অর্থশাস্ত্ৰ’ গ্ৰন্থৰ লেখক। তেখেতে চন্দ্ৰগুপ্ত মৌৰ্যক সহায় কৰিছিল।

---

10. প্ৰশ্ন: ‘অর্থশাস্ত্ৰ’ কি?

উত্তৰ: চাণক্য দ্বাৰা লিখা ৰাজনীতি, অৰ্থনীতি, শাসন ব্যৱস্থা ইত্যাদিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰা গ্ৰন্থ।

---

11. প্ৰশ্ন: ‘হৰ্ষচৰিত’ কাক লৈ লিখা হৈছে?

উত্তৰ: সম্ৰাট হৰ্ষবৰ্ধনৰ জীৱন আৰু কাৰ্যকলাপৰ ওপৰত।

---

12. প্ৰশ্ন: বাণভট্টৰ অৱদান কি?

উত্তৰ: তেওঁ হৰ্ষবৰ্ধনৰ ৰাজসভাৰ কবি আছিল আৰু ‘হৰ্ষচৰিত’ লিখিছিল।

---

13. প্ৰশ্ন: কালহান কোন আছিল?

উত্তৰ: এজন কাশ্মীৰী ইতিহাসকাৰ যিয়ে ‘ৰাজতৰংগিণী’ নামৰ গ্ৰন্থ লিখিছিল।

---

14. প্ৰশ্ন: ‘ৰাজতৰংগিণী’ত কি বৰ্ণনা কৰা হৈছে?

উত্তৰ: কাশ্মীৰ ৰাজ্যৰ ৰাজনৈতিক ইতিহাস।

---

15. প্ৰশ্ন: বৌদ্ধ ধর্মগ্ৰন্থ কিহত লিখা হৈছিল?

উত্তৰ: পালি ভাষাত।

---

16. প্ৰশ্ন: জৈন গ্ৰন্থসমূহ কিহত লিখা হৈছিল?

উত্তৰ: প্ৰাকৃত ভাষাত।

---

17. প্ৰশ্ন: ‘বেদ’ কিহৰ প্ৰতিনিধিত্ব কৰে?

উত্তৰ: প্ৰাচীন ভাৰতৰ ধৰ্মীয় আৰু সমাজিক জীৱনৰ দলিল।

---

18. প্ৰশ্ন: উপনিষদ কি ধৰণৰ গ্ৰন্থ?

উত্তৰ: ধৰ্মীয় আৰু দাৰ্শনিক চিন্তাধাৰা ভিত্তিক গ্ৰন্থ।

---

19. প্ৰশ্ন: মহাভাৰতৰ লেখক কোন বুলি বিশ্বাস কৰা হয়?

উত্তৰ: মহর্ষি বেদব্যাস।

---

20. প্ৰশ্ন: ৰামায়ণৰ লেখক কোন বুলি বিশ্বাস কৰা হয়?

উত্তৰ: মহর্ষি বাল্মীকি।

---

21. প্ৰশ্ন: মৌলিক উৎস কাক বোলে?

উত্তৰ: যিসকল উৎস সৰাসৰি সেই সময়ৰ পৰা আহে, যেনে – শিলালিপি, তাম্ৰশাসন, ইতিহাসকাৰৰ গ্ৰন্থ আদি।

---

22. প্ৰশ্ন: মাধ্যমিক উৎস কাক বোলে?

উত্তৰ: মৌলিক উৎসৰ ওপৰত আধাৰিত বিশ্লেষণ বা বাখ্যাজনিত লিখনক মাধ্যমিক উৎস বোলে।

---

23. প্ৰশ্ন: ইতিহাস অধ্যয়নৰ মূল উদ্দেশ্য কি?

উত্তৰ: অতীতৰ বিষয়ে জ্ঞান লাভ কৰি বৰ্তমানক বুজা।

---

24. প্ৰশ্ন: শিলালিপি অধ্যয়নৰ ক্ষেত্ৰত ইতিহাসকাৰৰ সুবিধা কি?

উত্তৰ: ই প্ৰত্যক্ষ তথ্য প্ৰদান কৰে; সেই যুগৰ ৰাজনীতি আৰু ধৰ্মীয় দৃষ্টিভংগি বুজিবলৈ সহায় কৰে।

---

25. প্ৰশ্ন: ‘চৰণ’ শব্দৰ অৰ্থ কি?

উত্তৰ: বেদ পাঠ কৰা শিক্ষক বা বেদৰ ব্যাখ্যকাৰ।

---

26. প্ৰশ্ন: বৌদ্ধ সংঘত ‘সাংঘাতিক’সকলৰ ভূমিকা কি আছিল?

উত্তৰ: ধৰ্ম প্ৰচাৰ, সমাজসেৱা, আৰু শৃংখলাবদ্ধতা ৰক্ষা কৰা।

---

27. প্ৰশ্ন: কাব্য সাহিত্য আৰু ইতিহাসৰ মাজত পাৰ্থক্য লিখা।

উত্তৰ:

কাব্য সাহিত্য অলংকৃত, কাল্পনিক, আবেগ-ভিত্তিক।

ইতিহাস তথ্যভিত্তিক, যুক্তিসংগত আৰু প্ৰমাণ-নির্ভৰ।

---

28. প্ৰশ্ন: ধৰ্মীয় সাহিত্যত পোৱা তথ্যৰ সীমাবদ্ধতা কি?

উত্তৰ: ই বহু সময়ত পক্ষপাতদুষ্ট আৰু অলৌকিক ঘটনাৰে ভৰপূৰ হয়।

---

29. প্ৰশ্ন: ভাৰতীয় ইতিহাসৰ গঠনত মৌখিক উৎসৰ ভূমিকা লিখা।

উত্তৰ: মৌখিক উৎসে

 সমাজ, সংস্কৃতি, ধৰ্মীয় বিশ্বাস, আৰু লোকজীৱনৰ তথ্য দিয়ে।

---

✅ 3 Marks Question Answers:

1. প্ৰশ্ন: মৌখিক উৎসৰ বৈশিষ্ট্য তিনিটা লিখা।

উত্তৰ:

1. ই মুখে মুখে পৰম্পৰাগতভাৱে প্ৰৱাহিত হয়।

2. ই লিখিত নহয়, বৰং লোকস্মৃতিৰ ওপৰত আধাৰিত।

3. ই জনজীৱন, লোকবিশ্বাস আৰু সংস্কৃতিৰ তথ্য দিয়ে।

---

2. প্ৰশ্ন: লিখিত উৎসৰ বৈশিষ্ট্য তিনিটা লিখা।

উত্তৰ:

1. ই লিখিত ৰূপত সংৰক্ষিত।

2. প্ৰত্যক্ষ তথ্য প্ৰদান কৰে।

3. চৰকাৰী আদেশ, ধৰ্মীয় দৃষ্টিভংগি আৰু ৰাজনীতি বুজিবলৈ সহায় কৰে।

---

3. প্ৰশ্ন: শিলালিপি কি? ইয়াৰ গুৰুত্ব বর্ণনা কৰা।

উত্তৰ:

শিলালিপি হৈছে পাথৰ বা স্তম্ভত খোদিত লিখনি।

ইতিহাস অধ্যয়নত ই যথেষ্ট গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ই তৎকালীন ৰাজনীতি, ধৰ্ম, সমাজ আদিৰ বিষয়ে সঠিক তথ্য প্ৰদান কৰে।

---

4. প্ৰশ্ন: তাম্ৰশাসনৰ ওপৰত তিনিটা তথ্য দিয়া।

উত্তৰ:

1. তামাৰ ফলাত খোদিত চৰকাৰী আদেশ বা দানপত্র।

2. ৰাজাৰ দান, ভূমি, কৰ আদিৰ তথ্য থাকে।

3. বহু শাসকৰ শাসনকালৰ প্ৰমাণ হিচাপে বিবেচিত।

---

5. প্ৰশ্ন: চাণক্য আৰু তেওঁৰ গ্ৰন্থৰ বিষয়ে লিখা।

উত্তৰ:

চাণক্য এজন ৰাজনৈতিক উপদেষ্টা আছিল। তেওঁ চন্দ্ৰগুপ্ত মৌৰ্যক সহায় কৰিছিল।

তেওঁ "অর্থশাস্ত্ৰ" নামৰ গ্ৰন্থ লিখিছিল, য’ত ৰাজনীতি, অৰ্থনীতি আৰু শাসনৰ কথা লিখা আছে।

---

6. প্ৰশ্ন: 'ইনন্দিকা' গ্ৰন্থটোৰ বৈশিষ্ট্য লিখা।

উত্তৰ:

1. এই গ্ৰন্থ মেগাস্থিনিচে লিখিছিল।

2. ভাৰতৰ সমাজ, ৰাজনীতি, খাদ্য, বস্ত্ৰ ইত্যাদিৰ তথ্য আছে।

3. ই চন্দ্ৰগুপ্ত মৌৰ্যৰ শাসনৰ সময়ত লিখা হৈছিল।

---

7. প্ৰশ্ন: মৌলিক উৎস আৰু মাধ্যমিক উৎসৰ মাজত পাৰ্থক্য লিখা।

উত্তৰ:

মৌলিক উৎস: সৰাসৰি সেই যুগৰ পৰা আহে (যেনে শিলালিপি)।

মাধ্যমিক উৎস: মৌলিক উৎসৰ ওপৰত আধাৰিত বিশ্লেষণ (যেনে ইতিহাস গ্ৰন্থ)।

মৌলিক উৎসে তথ্য সৃষ্টি কৰে, মাধ্যমিক উৎসে বিশ্লেষণ কৰে।

---

8. প্ৰশ্ন: বাণভট্টৰ 'হৰ্ষচৰিত'ৰ বিষয়ে লিখা।

উত্তৰ:

‘হৰ্ষচৰিত’ সম্ৰাট হৰ্ষবৰ্ধনৰ জীৱনৰ ওপৰত লিখা জীবনীমূলক গ্ৰন্থ।

লেখক বাণভট্ট আছিল, যি তেওঁৰ ৰাজসভার কবি আছিল।

এই গ্ৰন্থত ৰাজনীতি, সমাজ, আৰু ধৰ্মীয় দিশ দেখা যায়।

---

9. প্ৰশ্ন: কালহানৰ 'ৰাজতৰংগিণী'ৰ বৈশিষ্ট্য লিখা।

উত্তৰ:

1. ই কাশ্মীৰ ৰাজ্যৰ ইতিহাস বর্ণনা কৰে।

2. লেখক কালহান আছিল।

3. এই গ্ৰন্থত ৰাজাৰ বংশবৃদ্ধি আৰু ৰাজনৈতিক ঘটনা আছে।

---

10. প্ৰশ্ন: ইতিহাস অধ্যয়নত ধৰ্মীয় সাহিত্যৰ ভূমিকা লিখা।

উত্তৰ:

1. ই সমাজিক আৰু ধৰ্মীয় দৃষ্টিভংগি বুজিবলৈ সহায় কৰে।

2. বেদ, উপনিষদ, মহাভাৰত, ৰামায়ণ ইত্যাদি প্ৰাচীন সমাজৰ চিন্তা-চেতনা প্ৰকাশ কৰে।

3. অৱশ্যে কেতিয়াবা অলৌকিকতা থাকিব পাৰে।

---

11. প্ৰশ্ন: উপনিষদৰ বৈশিষ্ট্য তিনিটা লিখা।

উত্তৰ:

1. দাৰ্শনিক চিন্তা আৰু আত্মাৰ বিষয়ে আলোচনা কৰে।

2. ভাৰতীয় ধৰ্ম আৰু চেতনাৰ মূল আধাৰ।

3. বেদৰ অন্তিম অংশ হিচাপে গণ্য।

---

12. প্ৰশ্ন: মহাভাৰতৰ ইতিহাসিক তাৎপর্য লিখা।

উত্তৰ:

1. ই বৃহৎ কাব্য গ্রন্থ।

2. তাত সামাজিক, ৰাজনৈতিক, ধৰ্মীয় দিশ আছে।

3. ভাৰতীয় সংস্কৃতি বুজিবলৈ সহায় কৰে।

---

13. প্ৰশ্ন: ৰামায়ণৰ ইতিহাসিক মূল্য লিখা।

উত্তৰ:

1. তাত ধৰ্ম, নৈতিকতা, সমাজৰ মানতা বৰ্ণনা আছে।

2. ই ভাৰতীয় চেতনাৰ প্ৰতিফলন।

3. ৰাজনীতি আৰু ৰাজধৰ্মৰ দৃষ্টান্ত।

---

14. প্ৰশ্ন: বৌদ্ধ ধৰ্মগ্ৰন্থৰ বৈশিষ্ট্য লিখা।

উত্তৰ:

1. পালি ভাষাত লিখা।

2. বুদ্ধৰ জীৱন, ধৰ্ম, বৌদ্ধ সংঘৰ কথা আছে।

3. ত্ৰিপিটক ইত্যাদি গ্ৰন্থসমূহ গুৰুত্বপূৰ্ণ।

---

15. প্ৰশ্ন: জৈন ধৰ্মগ্ৰন্থৰ বৈশিষ্ট্য লিখা।

উত্তৰ:

1. প্ৰাকৃত ভাষাত লিখা।

2. মহাবীৰ আৰু জৈন সন্ন্যাসীৰ উপদেশ আছে।

3. অহিংসা, সত্য, ত্যাগ আদিৰ শিক্ষা আছে।

---

16. প্ৰশ্ন: মৌলিক উৎস অধ্যয়নৰ উপযোগিতা লিখা।

উত্তৰ:

1. ইতিহাসৰ সত্যতা যাচাই কৰিব পাৰি।

2. তৎকালীন সমাজ, ৰাজনীতি, ধৰ্মৰ তথ্য পোৱা যায়।

3. সময়-নির্ভৰ প্ৰমাণ প্ৰদান কৰে।

---

17. প্ৰশ্ন: মৌলিক উৎসৰ উদাহৰণ তিনিটা দিয়া।

উত্তৰ:

1. অশোকৰ শিলালিপি।

2. চাণক্যৰ অর্থশাস্ত্ৰ।

3. মেগাস্থিনিচৰ ইনন্দিকা।

---

18. প্ৰশ্ন: ইতিহাস লিখনৰ ক্ষেত্ৰত সমস্যা তিনিটা লিখা।

উত্তৰ:

1. উৎসৰ অভাৱ।

2. পক্ষপাতদুষ্ট লিখন।

3. অলৌকিক বা কল্পনিক তথ্য।

---

19. প্ৰশ্ন: ইতিহাস অধ্যয়নৰ উদ্দেশ্য কি?

উত্তৰ:

1. অতীতৰ ঘটনা জানি বৰ্তমান বুজা।

2. সমাজ, সংস্কৃ

তি, ৰাজনীতি বুজা।

3. ভবিষ্যৎলৈ সঠিক সিদ্ধান্ত লোৱাত সহায় কৰা।

---

20. প্ৰশ্ন: ইতিহাসকাৰৰ বাবে মৌলিক আৰু মাধ্যমিক উৎস কিয় প্ৰয়োজনীয়?

উত্তৰ:

মৌলিক উৎসে তৎকালীন সত্যতা প্ৰমাণ কৰে।

মাধ্যমিক উৎসে বিশ্লেষণ আৰু সমালোচনা প্ৰদান কৰে।

দুয়ো মিলি ইতিহাসক সমৃদ্ধ কৰে।

30. প্ৰশ্ন: ‘ইতিহাস’ শব্দৰ উৎপত্তি ক’ৰ পৰা হৈছে?

উত্তৰ: গ্ৰীক ভাষাৰ "Historia" শব্দৰ পৰা, যাৰ অৰ্থ “অনুসন্ধান”।

---

✅ 4 Marks Question Answers:

1. প্ৰশ্ন: মৌখিক উৎস কি? ইয়াৰ বৈশিষ্ট্য উল্লেখ কৰা।

উত্তৰ:

মৌখিক উৎস হৈছে তেনেধৰণৰ উৎস যি মুখে মুখে পৰম্পৰাগতভাৱে প্ৰৱাহিত হয়।

বৈশিষ্ট্য:

1. লিখিত নহয়।

2. জনসাধাৰণৰ জীৱন, বিশ্বাস, আৰু চিন্তাধাৰা প্ৰকাশ কৰে।

3. লোকগাথা, গীত, কাহিনী আদি মৌখিক উৎসৰ উদাহৰণ।

---

2. প্ৰশ্ন: লিখিত উৎসৰ অৰ্থ কি? ইয়াৰ প্ৰকাৰ উল্লেখ কৰা।

উত্তৰ:

লিখিত উৎস হৈছে সেই উৎস যি লিখিত ৰূপত পোৱা যায়।

প্ৰকাৰ:

1. শিলালিপি

2. তাম্ৰশাসন

3. গ্ৰন্থ আৰু সাহিত্য

4. চৰকাৰী নথি

---

3. প্ৰশ্ন: শিলালিপিৰ ওপৰত এটি টীকা লিখা।

উত্তৰ:

শিলালিপি হৈছে পাথৰ, গুহা বা স্তম্ভত খোদিত লিখনি। এইবোৰে ঐতিহাসিক তথ্য, ৰাজ আদেশ, দান আৰু ধৰ্মীয় মত প্ৰকাশ কৰে। অশোকৰ শিলালিপি আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ।

---

4. প্ৰশ্ন: তাম্ৰশাসন কি? ইয়াৰ ইতিহাসত গুৰুত্ব লিখা।

উত্তৰ:

তাম্ৰশাসন হৈছে তামাৰ ফলাত খোদিত চৰকাৰী আদেশ বা দানপত্র।

ইতিহাসত ই শাসক, জমিদাৰ আৰু ৰাজনৈতিক পৰিৱৰ্তনৰ তথ্য প্ৰদান কৰে।

---

5. প্ৰশ্ন: মৌলিক উৎস কি? ইয়াৰ ওপৰত চাৰিটা তথ্য দিয়া।

উত্তৰ:

মৌলিক উৎস হৈছে প্ৰত্যক্ষভাৱে সেই সময়ৰ পৰা আহে।

তথ্য:

1. সৰাসৰি উৎস।

2. শাসনকালৰ সত্যতা যাচাই কৰিব পাৰি।

3. শিলালিপি, তাম্ৰশাসন, ৰাজসাক্ষী।

4. ইতিহাসৰ মূল আধাৰ।

---

6. প্ৰশ্ন: মাধ্যমিক উৎস কি? মৌলিক উৎসৰ লগত পাৰ্থক্য লিখা।

উত্তৰ:

মাধ্যমিক উৎস হৈছে মৌলিক উৎসৰ ওপৰত লিখা বিশ্লেষণাত্মক লেখা।

পার্থক্য:

মৌলিক উৎস সৰাসৰি উৎস, মাধ্যমিক উৎস বিশ্লেষণ।

মৌলিক উৎস লিখা নথি বা খোদিত দলিল, মাধ্যমিক উৎস পঢ়া বা ব্যাখ্যা কৰা।

ইতিহাস মৌলিক উৎসৰে গঠন হয়, মাধ্যমিক উৎসে ব্যাখ্যা কৰে।

---

7. প্ৰশ্ন: চাণক্য আৰু তেওঁৰ 'অর্থশাস্ত্ৰ'ৰ বিষয়ে লিখা।

উত্তৰ:

চাণক্য (কৌটিল্য) চন্দ্ৰগুপ্ত মৌৰ্যৰ উপদেষ্টা আছিল। তেওঁৰ দ্বাৰা লিখিত "অর্থশাস্ত্ৰ" এখন ৰাজনীতি আৰু অৰ্থনীতিৰ গ্ৰন্থ। ই ৰজাৰ কৰ্তব্য, শাসন ব্যৱস্থা, যুদ্ধ নীতি আদি বৰ্ণনা কৰে।

---

8. প্ৰশ্ন: মেগাস্থিনিচৰ 'ইনন্দিকা'ৰ ওপৰত টীকা লিখা।

উত্তৰ:

‘ইনন্দিকা’ হৈছে গ্ৰীক ইতিহাসকাৰ মেগাস্থিনিচৰ দ্বাৰা লিখিত গ্ৰন্থ। তাত চন্দ্ৰগুপ্ত মৌৰ্যৰ সময়ৰ ভাৰতীয় সমাজ, ৰাজনীতি, বাণিজ্য, আৰু জীৱনৰ ওপৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ তথ্য পোৱা যায়।

---

9. প্ৰশ্ন: বাণভট্টৰ 'হৰ্ষচৰিত' কিয় গুৰুত্বপূৰ্ণ?

উত্তৰ:

‘হৰ্ষচৰিত’ হৰ্ষবৰ্ধনৰ জীৱনৰ ওপৰত লিখা গ্ৰন্থ।

ই সমাজ, ৰাজনীতি, ধৰ্মীয় দিশ বুজিবলৈ সহায় কৰে।

লেখক বাণভট্ট আছিল, যি হৰ্ষবৰ্ধনৰ ৰাজসভার কবি আছিল।

---

10. প্ৰশ্ন: কালহানৰ 'ৰাজতৰংগিণী'ৰ ওপৰত এখন টীকা লিখা।

উত্তৰ:

কালহানে লিখা 'ৰাজতৰংগিণী' কাশ্মীৰৰ ৰাজনৈতিক ইতিহাস বৰ্ণনা কৰা প্ৰথম গ্ৰন্থ।

ইতিহাস লেখাৰ পদ্ধতি, বংশ পৰম্পৰা আৰু ৰাজনৈতিক ঘটনাৰ প্ৰামাণিক দলিল।

---

11. প্ৰশ্ন: বেদ কি? ইয়াৰ ইতিহাসত গুৰুত্ব লিখা।

উত্তৰ:

বেদ হৈছে ভাৰতৰ আটাইতকৈ পুৰণি ধৰ্মীয় সাহিত্য।

ইতিহাসত সমাজ, ধৰ্ম, চেতনা, জীৱনধাৰাৰ বিষয়ে তথ্য প্ৰদান কৰে।

ঋগ্বেদ সমাজৰ জীৱনৰ চিত্র প্ৰকাশ কৰে।

---

12. প্ৰশ্ন: উপনিষদ কি? ইয়াৰ দাৰ্শনিক তাৎপর্য লিখা।

উত্তৰ:

উপনিষদ হৈছে বেদৰ অন্তিম অংশ।

এইবোৰে আত্মা, ব্ৰহ্ম, পুনৰ্জন্ম আদি দাৰ্শনিক বিষয় আলোচনা কৰে।

ই ভাৰতীয় চিন্তাধাৰাৰ আধাৰ।

---

13. প্ৰশ্ন: বৌদ্ধ ধৰ্মগ্ৰন্থসমূহৰ বৈশিষ্ট্য লিখা।

উত্তৰ:

1. পালি ভাষাত লিখা।

2. বুদ্ধৰ শিক্ষাৰ আধাৰ।

3. ত্ৰিপিটক হৈছে মুখ্য।

4. ধৰ্ম, সংঘ আৰু শৃংখলা বর্ণনা কৰে।

---

14. প্ৰশ্ন: জৈন ধৰ্মগ্ৰন্থৰ বৈশিষ্ট্য লিখা।

উত্তৰ:

1. প্ৰাকৃত ভাষাত লিখা।

2. মহাবীৰ আৰু তীৰ্থংকৰৰ শিক্ষা।

3. অহিংসা, সত্য, ত্যাগ, আত্মসংযম।

4. সমাজ আৰু আধ্যাত্মিক দিশ।

---

15. প্ৰশ্ন: মহাভাৰতৰ ইতিহাসিক গুৰুত্ব লিখা।

উত্তৰ:

1. সমাজিক, ৰাজনৈতিক, ধৰ্মীয় তথ্য।

2. যুধিষ্ঠিৰ, কৃষ্ণ, আৰু ৰাজধৰ্মৰ আলোচনা।

3. ধৰ্ম-নৈতিক দ্বন্দ্ব।

4. ভাৰতীয় সংস্কৃতিৰ প্ৰতিচ্ছবি।

---

16. প্ৰশ্ন: ৰামায়ণৰ ইতিহাসত ভূমিকা লিখা।

উত্তৰ:

1. ৰাজনীতি, ধৰ্ম, নৈতিকতা বুজিবলৈ সহায় কৰে।

2. ৰামৰ আদৰ্শ চৰিত্ৰ।

3. সমাজত পিতৃভক্তি, সত্যবাদিতা, ত্যাগৰ প্ৰচাৰ।

4. ভাৰতীয় সংস্কৃতিত প্ৰভাৱশালী।

---

17. প্ৰশ্ন: ইতিহাস অধ্যয়নত মৌলিক উৎস কিয় প্ৰয়োজনীয়?

উত্তৰ:

1. সময়ৰ প্ৰত্যক্ষ প্ৰমাণ।

2. সত্যতা যাচাই।

3. সমাজ, ৰাজনীতি, ধৰ্ম বুজা।

4. অতীতৰ তত্ত্ব বিশ্লেষণ।

---

18. প্ৰশ্ন: ইতিহাস অধ্যয়নত মাধ্যমিক উৎসৰ ভূমিকা কি?

উত্তৰ:

1. বিশ্লেষণ আৰু তুলনামূলক অধ্যয়ন।

2. তথ্যৰ সম্পূৰ্ণতা আনে।

3. বহু মূল উৎসৰ একত্ৰিত ৰূপ।

4. পাঠকৰ বাবে সহজবোধ্য।

---

19. প্ৰশ্ন: ইতিহাস লিখাৰ সময়ত ইতিহাসকাৰে যিসমস্যাৰ সন্মুখীন হয়, লিখা।

উত্তৰ:

1. উৎসৰ অভাৱ।

2. পক্ষপাতদুষ্ট তথ্য।

3. অলৌকিকতা।

4. ভাষা আৰু অনুবাদৰ অসুবিধা।

---

20. প্ৰশ্ন: ইতিহাস অধ্যয়নৰ মূল উদ্দেশ্য লিখা।

উত্তৰ:

1. অতীতৰ বিষয়ে জ্ঞান লাভ।

2. সমাজ, সংস্কৃতি বুজা।

3. বৰ্তমানত সিদ্ধান্ত লোৱা।

4. নাগৰিক হিচাপে দায়িত্ব বুজা।

---

২১. প্ৰশ্ন: মৌলিক আৰু মাধ্যমিক উৎসৰ মাজত চাৰিটা পাৰ্থক্য লিখা।

উত্তৰ:

| মৌলিক উৎস | মাধ্যমিক উৎস |

|------------|----------------|

| প্ৰত্যক্ষ উৎস | বিশ্লেষণাত্মক উৎস |

| সেই যুগৰ পৰা আহে | পাছে লিখা হয় |

| শিলালিপি, তাম্ৰশাসন | ইতিহাস গ্ৰন্থ |

| তথ্য সৃষ্টি কৰে | ব্যাখ্যা প্ৰদান কৰে |

---

২২. প্ৰশ্ন: ইতিহাস অধ্যয়নত ধৰ্মীয় সাহিত্যৰ সীমাবদ্ধতা লিখা।

উত্তৰ:

1. অলৌকিক ঘটনাৰে ভৰপূৰ্ণ।

2. পক্ষপাতদুষ্ট তথ্য।

3. প্ৰচলিত বিশ্বাসে আধাৰিত।

4. লিখক নিজস্ব মত প্ৰকাশ কৰে।

---

২৩. প্ৰশ্ন: ইতিহাসৰ গুৰুত্ব লিখা।

উত্তৰ:

1. অতীতৰ বুজ লোৱা যায়।

2. সমাজ, সংস্কৃতিৰ বিকাশ বুজা যায়।

3. নাগৰিকতাৰ বোধ হয়।

4. বৰ্তমান আৰু ভবিষ্যৎ বুজিবলৈ সহায় কৰে।

---

২৪. প্ৰশ্ন: মৌলিক উৎস হিচাপে শিলালিপিৰ ভূমিকা লিখা।

উত্তৰ:

1. তৎকালীন ৰাজনীতি বুজিবলৈ সহায় কৰে।

2. ধৰ্মীয় আদৰ্শ প্ৰকাশ কৰে।

3. তাত ৰজাৰ আদেশ থাকে।

4. অশোক, স্কন্দগুপ্ত আদি শাসকৰ তথ্য দিয়ে।

---

২৫. প্ৰশ্ন: সাহিত্য আৰু ইতিহাসৰ মাজত পাৰ্থক্য লিখা।

উত্তৰ:

সাহিত্য: কল্পনা, অলংকাৰ, চিন্তাৰ প্ৰতিফলন।

ইতিহাস: তথ্য, যুক্তি, প্ৰমাণৰ ওপৰত আধাৰিত।

সাহিত্যত আবেগ থাকে, ইতিহাসত বাস্তৱতা।

সাহিত্য অনুপ্ৰেৰণা দিয়ে, ইতিহাস শিক্ষা দিয়ে।

---

২৬. প্ৰশ্ন: 'ইনন্দিকা' আৰু 'অর্থশাস্ত্ৰ' তুলনামূলকভাৱে বর্ণনা কৰা।

উত্তৰ:

| 'ইনন্দিকা' | 'অর্থশাস্ত্ৰ' |

|------------|----------------|

| মেগাস্থিনিচৰ দ্বাৰা লিখিত | চাণক্যৰ দ্বাৰা লিখিত |

| ভ্ৰমণমূলক আৰু বৰ্ণনামূলক | ৰাজনীতি, শাসনমূলক |

| বহিৰাগত দৃষ্টিভংগি | দেশীয় দৃষ্টিভংগি |

| মৌৰ্য সমাজৰ বর্ণনা | মৌৰ্য শাসনৰ নীতি |

---

২৭. প্ৰশ্ন: কিয় মৌলিক উৎস ইতিহাস লিখাৰ বাবে অধিক বিশ্বাসযোগ্য?

উত্তৰ:

1. সেই যুগৰ প্ৰত্যক্ষ দলিল।

2. প্ৰমাণৰ আধাৰ।

3. সময়ৰ কথাই সেই সময়তে লিখা।

4. তথ্যৰ বিশ্লেষণ নহয় — বাস্তৱ দলিল।

---

২৮. প্ৰশ্ন: কিয় মাধ্যমিক উৎস পঢ়িও ইতিহাস অধ্যয়ন কৰিব লাগে?

উত্তৰ:

1. ব্যাখ্যা আৰু বিশ্লেষণ দিয়ে।

2. বহু উৎস একেলগে সংগ্ৰহ কৰে।

3. শিক্ষাৰ্থীৰ বাবে সহজ কৰি তোলে।

4. পুৰণি তথ্য নতুন দৃষ্টিভংগিত দেখুৱায়।

---

২৯. প্ৰশ্ন: বৌদ্ধ আৰু জৈন গ্ৰন্থৰ মাজত তুলনা লিখা।

উত্তৰ:

| বৌদ্ধ গ্ৰন্থ | জৈন গ্ৰন্থ |

|---------------|-------------|

| পালি ভাষাত | প্ৰাকৃত ভাষাত |

| বুদ্ধৰ শিক্ষা | মহাবীৰৰ শিক্ষা |

| ত্ৰিপিটক | অগ্নিপিধ গ্ৰন্থ |

| সংঘৰ নিয়ম | ত্যাগ, অহিংসা |

---

৩০. প্ৰশ্ন: মৌলিক উৎস অধ্যয়নৰ অসু

বিধাসমূহ লিখা।

উত্তৰ:

1. ভাষা আৰু অনুবাদৰ সমস্যা।

2. অসম্পূৰ্ণ বা ক্ষতিগ্ৰস্ত দলিল।

3. সময়ৰ প্রেক্ষাপট নুবুজা।

4. ব্যাখ্যার অভাব।

---

🔷 টীকা (Long Answer Questions)

---

✅ 1. মৌলিক উৎসৰ অৰ্থ আৰু তাৰ প্ৰকাৰসমূহৰ টীকা লিখা।

উত্তৰ:

মৌলিক উৎস বুলি সেই সকলো উৎসক কোৱা হয় যি সৰাসৰি ইতিহাসৰ কোনো বিশেষ যুগত সৃষ্টি হৈছিল। ই সেই যুগৰ সামাজিক, ৰাজনৈতিক, ধৰ্মীয় আৰু আৰ্থিক দিশ বুজিবলৈ সহায় কৰে।

প্ৰধান প্ৰকাৰসমূহ:

1. শিলালিপি – পাথৰ বা গুহাত খোদিত লেখা (উদাহৰণ: অশোকৰ শিলালিপি)

2. তাম্ৰশাসন – তামাৰ ফলাত খোদিত ৰাজ আদেশ বা ভূমি দান।

3. সাহিত্য – বেদ, উপনিষদ, মহাভাৰত, ইনন্দিকা, অৰ্থশাস্ত্ৰ।

4. আলোকচিত্ৰ, মানচিত্ৰ, অস্ত্ৰ, মুদ্রা – ভৌতিক সামগ্রী যি যুগৰ ইতিহাস বুজাই।

উপসংহাৰ:

ইতিহাস অধ্যয়নত মৌলিক উৎস অমূল্য দলিলৰূপে বিবেচিত।

---

✅ 2. শিলালিপিৰ ইতিহাসিক গুৰুত্বৰ বিষয়ে টীকা লিখা।

উত্তৰ:

শিলালিপি হৈছে পাথৰ, গুহা বা স্তম্ভত খোদিত লিখিত দলিল। ভাৰতীয় ইতিহাসত শিলালিপিৰ বিশেষ স্থান আছে।

গুৰুত্ব:

1. প্ৰত্যক্ষ দলিল: সেই যুগৰ ৰজাৰ আদেশ, দান, আৰু ধৰ্মীয় ঘোষণা।

2. ভাষা-লিপিৰ তথ্য: সংস্কৃত, পালি, প্ৰাকৃত, ব্ৰাহ্মী, খৰোষ্ঠী আদিৰ প্ৰচলন বুজা যায়।

3. ধৰ্মীয় দিশ: অশোকৰ শিলালিপিত ধৰ্ম আৰু নৈতিকতাৰ বর্ণনা আছে।

4. পুৰাতাত্বিক তথ্য: ৰজা-প্ৰজা সম্পৰ্ক, নগৰসভ্যতা, যুদ্ধ-বিজয়ৰ তথ্য পোৱা যায়।

---

✅ 3. ইতিহাসত লিখিত উৎসৰ ভূমিকা আৰু প্ৰকাৰসমূহ।

উত্তৰ:

লিখিত উৎস হৈছে সেই সকলো নথি, গ্ৰন্থ বা দলিল যি লিখিত ৰূপত সংৰক্ষিত আৰু অতীতৰ তথ্য সংৰক্ষণ কৰে।

ভূমিকা:

1. সমাজ, ৰাজনীতি, ধৰ্ম, শিক্ষা আদি বুজিবলৈ সহায়।

2. ইতিহাসৰ সত্যতা যাচাই কৰিব পাৰি।

3. ৰাজ্যিক নীতি, ৰাজনীতিৰ বিশ্লেষণ কৰিব পাৰি।

প্ৰধান লিখিত উৎসসমূহ:

শিলালিপি

তাম্ৰশাসন

সাহিত্য (বেদ, মহাভাৰত, ৰামায়ণ)

ইতিহাস গ্ৰন্থ (ইনন্দিকা, হৰ্ষচৰিত, ৰাজতৰংগিণী)

---

✅ 4. ইনন্দিকা আৰু অৰ্থশাস্ত্ৰৰ তুলনামূলক টীকা লিখা।

উত্তৰ:

বিষয় ইনন্দিকা অৰ্থশাস্ত্ৰ

লেখক মেগাস্থিনিচ চাণক্য (কৌটিল্য)

ধৰণ ভ্ৰমণমূলক প্ৰতিবেদন ৰাজনীতি আৰু অৰ্থনীতিৰ গ্ৰন্থ

ভাষা গ্ৰীক সংস্কৃত

বিষয়বস্তু মৌৰ্য যুগৰ সমাজ, ৰাজনীতি, খাদ্য, বস্ত্ৰ ৰাজনীতি, কৰব্যৱস্থা, গুপ্তচৰ, সেনা প্ৰশাসন

দৃষ্টিভংগি বাহ্যিক (গ্ৰীক ৰাজদূত) ভিতৰ (ভাৰতীয় ৰাজনৈতিক)

মূল্য সমাজ আৰু জনজীৱনৰ তথ্য ৰাজনৈতিক গঠনৰ সম্পূৰ্ণ চিত্ৰ

---

✅ 5. বৌদ্ধ আৰু জৈন সাহিত্যৰ ইতিহাসত অৱদান।

উত্তৰ:

বৌদ্ধ সাহিত্য:

1. ত্রিপিটক – বিনয় পিটক, সুত্ত পিটক, অভিধম্ম পিটক।

2. পালি ভাষাত লিখা।

3. বুদ্ধৰ শিক্ষা, ধৰ্মীয় আচৰণ, সংঘৰ নিয়ম আছে।

4. সমাজত অহিংসা, দয়া, সংযম প্ৰচাৰ কৰিছে।

জৈন সাহিত্য:

1. আগম গ্ৰন্থ – মহাবীৰৰ উপদেশ।

2. প্ৰাকৃত ভাষাত লিখা।

3. সত্য, ত্যাগ, অহিংসাৰ প্ৰচাৰ।

4. সমাজিক আৰু নৈতিক দিশৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হৈছে।

উপসংহাৰ:

এই দুই ধৰ্মীয় গ্ৰন্থই ভাৰতীয় সমাজ আৰু ধৰ্মীয় চেতনা গঠন কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ।

---

✅ 6. মৌলিক উৎস অধ্যয়নৰ অসুবিধাসমূহ টীকা ৰূপে লিখা।

উত্তৰ:

1. ভাষাগত অসুবিধা: বহুবিধ লিপি (ব্ৰাহ্মী, খৰোষ্ঠী) পঢ়িবলৈ কঠিন।

2. ক্ষতিগ্রস্ত দলিল: বহুত উৎস অসম্পূৰ্ণ বা ভাঙি যোৱা।

3. অব্যাখ্যাত চিহ্ন: হৰপ্পাৰ দৰে অপঠিত লিপি বুজা যায় নে।

4. পক্ষপাতিত তথ্য: বহু লিখিত উৎস একপক্ষীয়।

---